Xosé Neira Vilas: escritor, traductor

Balbino, "un no ningú", explica la seva vida.

El lector trobarà en aquest relat el panorama moral i social de la Galícia dels anys quaranta, en part un panorama avui diferent. Diferent o no, es tracta d'un entramat èticament dissonant, socialment deficient; i aquestes deficiències i dissonàncies les capta Balbino, cronista d'unes peripècies (propies i alienes) que tenen com a marc aquest panorama. Balbino --nen que no coneix l'existència de la sociologia i que mai no ha escoltat parlar de Karl Marx-- percep els límits de la seva vida i de les d'altres des d'un escenari ple de prejudicis, des d'un cel emboirat, en aquest marc sense horizonts.

Balbino, el protagonista de Memòries d'un nen de pagès [1], és en bona part un trassumpte de Neira Vilas, aleshores un immigrant de 34 anys amb una visió d'esquerres molt conscient del món.

Del pròleg de Xesús Alonso Montreto, 1981 (CAT: © B·Ig·La)

[1] Traducció al català de Marc Ferrer i Cuixart per l'Editorial Juan Granica, col. "Lectures Moby Dick, n.º 18. Barcelona, 1985.

____________________________________________

Balbino, "un don nadie", cuenta su vida.

El lector va a encontrar en este relato el panorama moral y social de la Galicia de los años cuarenta, en parte un panorama hoy distinto. Distinto o no, se trata de un entramado disonante en lo ético, de una textura deficiente en lo social; y esas deficiencias y disonancias las capta Balbino, cronista de unas peripecias (propias y ajenas) que tienen como marco ese panorama. Balbino --niño que desconoce la existencia de la sociología y que jamás oyó hablar de Karl Marx-- percibe los límites de su vida y de las de otros en un escenario lleno de prejuicios, en un cielo de tinieblas y en ese marco sin horizontes.

Balbino, el protagonista de Memorias de un niño campesino [2], es en buena parte un trasunto de Neira Vilas, entonces un emigrante de 34 años con una visión izquierdista muy consciente del mundo.

Del prólogo de Xesús Alonso Montreto, 1981 (CAS: © B·Ig·La)

[2] Traducción al castellano del mismo autor, Xosé Neira Vilas, para la Editorial Júcar, col. La Vela Latina, n.º 17. Madrid, 1974.

_________________________________

© A Quenlla

EU SON...

BALBINO. Un rapaz da aldea. Coma quen dis, un ninguén. E ademáis, probe. Porque da aldea tamén é Manolito, e non hai quen lle tusa, a pesares do que lle aconteceu por causa miña.

No vrao ando descalzo. O pó quente dos camiños faime alancar. Magóanme as areas e nunca falta algunha brocha pra espetárseme nos pés. Érgome con noite pecha, ás dúas ou tres da mañán, pra ir co gando, restrevar ou xuntar monllos. Cando amañece xa me doi o lombo e as pernas. Pero o día comenza. Sede, sol, moxardos.

No inverno, frío. Ganas de estar arreo ó pé do lume. Muíños apeados. Faladurías de neves e lobos. Os brazos son como espeteiras pra encolgar farrapos. Murnas, fridas, dedos sin tentos.

¡Qué saben desto os nenos da vila!

Eles iñoran o que eu penso mentras boto ó corpo un gurruncho de caldo con broa. Ou o que sinto cando estou no monte pingando, aterecido, vendo por entre a chuvia un pantasma bretemoso en cada árbore.

A aldea é unha mestura de lama e fume, onde os cás oubean e a xente morre "cando está de Deus", como di a madriña. Os rapaces somos tristes. Enredamos, corremos tras dos foguetes e hasta rímos, pero somos tristes. Temos a probeza e os trafegos daterra aniñados nos ollos.

Eu quixera andar mundo. Ir por mares e terras que non conozo. Nacin e crieime na aldea pero agora síntoa pequena, estreita. Coma se vivise nun cortizo. Teño pensamentos que non lle podo contar a ninguén. Alúngs non me entenderían e outros chamaríanme tolo. Por eso escribo. E dempois durmo coma unha pedra. Quedo desatafegado, libre, coma se me quitasen de enriba un bocoi. ¡Cousas miñas! E tamén de Smith, o capitán que estivo na guerra e cando voltou prá casa púxose a escrebir todo o que lle acontecera. Así está nun libro que me trouxo o Landeiro.

¡Se eu fixese un libro! Nin falar. Ogallá que non me atopen o caderno. Daríame vergoña. E non é pra menos. Porque nel deborco todo o que sinto. Moi puca xente o fai. Todos abren o peteiro pra dúas cousas; pra decir a verdade ou pra arredarse dela.

Na miña casa non me comprendían. E outro tanto acontéceme na do Landeiro. Eso é o peor que lle pode suceder a un, pero a moita xente non se lle dá.

Eu non sei se esvarío. Vexo o mundo darredor de min e adoezo por entendelo. Vexo sombras e luces, nubeiros que viaxan, lume, árbores. ¿Qué é todo esto? Ninguén me di, poño por caso, pra que sirven as estrelas, nin onde morren os paxaros. Sei de certo que moitísmos anos antes de nacer eu xa habia sol e penedos e fuxía a auga polo río. E estou seguro de que todo seguirá igoal dempois de que eu morra. Virá máis xente, e máis, tripando us nos outros, esquecéndose adrede dos que morreron, coma se non houbesen vivido.

Escrebir no caderno --¡quén o diría!--, é como valdeirar o corazón. Parece un milagre. Pois ó fin de contas non pasa de ser unha conversa comigo mesmo. Pero pra min é milagre todo. Dende as pingueiras da chuvia hasta o canto do grilo.

Aínda que se me ocurrise facer un libro, como fixo Smith, de pouco valería o que conte. Smith estivo na guerra, e eu son apenas "o neno", como me chaman na casa. Son Balbino. Un rapaz da aldea. Un ninguén.

NEIRA VILAS, Xosé con ilustracións de Isaac Díaz Pardo e prólogo de Xesús Alonso Montero. Memorias dun neno labrego. A Coruña: Ediciós do Castro, 1981 (11.ª edición). Publicado por primeira vez na Arxentina o ano 1961.